Bosavi zaczął dymić po pół milionie lat braku aktywności

Po ostatnim trzęsieniu ziemi, mieszkańcy Papui Nowej Gwinei zaobserwowali dym nad kraterem wulkanu Bosavi - uznanego za wygasły. Szacuje się, że ostatnia erupcja miała miejsce pół miliona lat temu.

Seria trzęsień ziemi, która miała miejsce zaledwie 50 kilometrów od wulkanicznego krateru miała siłę nawet M7,5. Pomimo tego, że naukowcy twierdzą, że nie ma możliwości, by wulkan się uaktywnił, ani by wstrząs tektoniczny w ogóle mógł doprowadzić do erupcji, okoliczni mieszkańcy, którzy zaobserwowali kłęby dymu są przerażeni.

Sytuacja ma jednak drugie dno, gdyż naukowcy zdają się nie podzielać obaw ludności tubylczej. Co prawda gęste chmury kłębiaste utrudniają obserwację i analizę sytuacji, jednak zdjęcia satelitarne nie dają podstaw niepokoju. Władze uznały, że to plotka, rozpuszczona przez mieszkańców, by zwrócić na siebie uwagę w trudnym czasie tuż po trzęsieniu ziemi, w którym 300 osób odniosło obrażenia, a 20 straciło życie.

Skoro wspomniano o drugim dnie, warto zarysować także i trzecie. Mimo niskiego prawdopodobieństwa, warto jednak pamiętać o tym, że erupcja Bosavi miałaby opłakane skutki. Z powodu charakteru wygasłego wulkanu, nie ma żadnych planów ewakuacji, a taka akcja w dziewiczej dżungli miałaby znikomą skuteczność.

 

Bardarbunga

Wulkan Bardarbunga położony jest w środkowej części Islandii pod czapą lodowca Vatnajökull. W linii prostej położony jest 225 km od Rejkiviku. Bárðarbunga wznosi się na wysokość 2010 m n.p.m., więc jest drugą co do wysokości górą Islandii zaraz po górze Hvannadalshnjúkur (2110 m n.p.m.). Swoją nazwę zawdzięcza osadnikom z Norwegii, a dokładnie Bárður Bjarnasonowi, który ok. 900 roku przybył wraz ze swoją rodziną niedaleko zatoki Húsavík, gdzie osiedlił się w dolinie.

Wulkan ten należy do stratowulkanów, co oznacza, że z wnętrza góry na przemian wydobywają się magma oraz materiał piroklastyczny, tworząc stożek wulkanu. W 1910 roku miała miejsce odnotowana erupcja. Od tamtego czasu wulkan był uśpiony. Dopiero niedawno, od 16 sierpnia 2014 r. zaczęto odnotowywać jego powtórną aktywność spowodowaną ok. 300 wstrząsami sejsmicznymi. Doprowadziły one do erupcji Bardarbunga, która nieprzerwanie trwa od 29 sierpnia 2014 roku.

 

Copahue

Copahue jest aktywnym stratowulkanem położonym w Andach na styku prowincji Biobio w Chile oraz Neuquen w Argentynie. Na wysokości 2962 m na obszarze 2 km znajduje się dziewięć kraterów oraz 300 m kwaśne jezioro (0,18 - 0,30 pH), któremu wulkan zawdzięcza swoją nazwę. Z indiańskiego języka mapudungun, Capahue to siarkowe wody. Wybuchając wulkan wyrzuca z jeziora piroklastyczne skały oraz schłodzone fragmenty płynnej siarki, zagrażając okolicznym miejscowościom właśnie opadem popiołu i materiału piroklastycznego.
 

 

28 maja 2013 roku wulkan znowu się obudził i zaczął wyrzucać z siebie duże ilości pyłów i gazu czemu towarzyszą niewielkie wstrząsy tektoniczne. Natychmiast ogłoszono najwyższy czerwony alarm i rozpoczęto ewakuację kilku tysięcy mieszkańców w promieniu 25 km. Poprzednio Copahue eksplodował 22 grudnia 2012 roku wyrzucając z siebie popiół i dym na wysokość 1,5 km, co spowodowało zamknięcie strefy powietrznej w promieniu 60 km. A jeszcze wcześniej w roku 2000. Po każdej erupcji jezioro powraca do swojego pierwotnego stanu. 

 

Wezuwiusz

Znaczenie nazwy Wezuwiusz może pochodzić z Greki z łacińskimi naleciałościami i zniekształceniami, w zależności od interpretacji akcentów może znaczyć "Nieugaszalny" czy "Nieugaszony", ale może także oznaczać "Ciskający Przemocą" gdyby szukać etymologii od innych, podobnie brzmiących greckich słów. Istnieją także inne możliwe źródła powstania nazwy - od Indo-Europejskiego eus / ewes - "Ten który zapala" lub prościej - wes - "Serce". Szczyt, znajdujący się na północnej krawędzi kaldery nosi nazwę Monte Somma.

Wezuwiusz jest liczącym około 200 tysięcy lat Stratowulkanem, zaliczanym do pięciu najniebezpieczniejszych wulkanów świata. Powstał podczas zderzenia płyt tektonicznych - Afrykańskiej i Eurazjatyckiej. Jego wysokość to 1281 m.n.p.m., głębokość krateru to 230 m, a średnica to około 550 - 650 m. Istniejący stożek znajduje się na kalderze utworzonej podczas najbardziej znanego wybuchu - 24-go sierpnia 79 roku, kiedy to z powierzchni ziemi zostały starte Pompeje, Herkulanum i Stabie (ale oczywiście przed tą datą także miały miejsce liczne erupcje). Erupcja z 7 kwietnia 1906 roku, wywołała największy wypływ lawy w historii Wezuwiusza, zabijając ponad 100 osób, a władze planowały zawiesić Letnie Igrzyska Olimpijskie 1908 roku, gdy wulkan wybuchł niszcząc część Neapolu. Ostatecznie Igrzyska przeniesiono do Londynu, gdyż fundusze zostały przeznaczone na odbudowę miasta. Ostatnia znacząca erupcja miała miejsce w marcu 1944 roku (lawa płynęła od 18 do 23 marca) i zniszczyła kilka wiosek położonych u podnóża wulkanu.

Na wysokości 609 m.n.p.m. znajduje się także obserwatorium wulkanologiczne "Osservatorio Vesuviano", które zostało ufundowane przez króla Ferdynanda II w 1841 roku, które do dzisiaj funkcjonuje i dostarcza wielu danych na temat działalności wulkanicznej oraz sejsmologicznej. Przez okres swojej działalności pozwoliło na olbrzymi postęp w dziedzinie wiedzy o wulkanach. Jego istnienie poskutkowało także wynalezieniem sejsmografu elektromagnetycznego przez Luigiego Palmieriego - jednego z dyrektorów obserwatorium.

Ze względu na niezwykle żyzną glebę wulkaniczną na stokach Wezuwiusza już od czasów starożytnych można znaleźć uprawy takie jak morele, pomidory, wiśnie, koper, fasola, brokuły, a na stokach (głównie Monte Somma) winnice. Od 5 czerwca 1995 roku stoki masywu objęte są całkowitą ochroną jako park narodowy ze względu na bogatą florę i faunę.

Niebagatelna jest także rola Wezuwiusza w kulturze - szczególnie w mitologii. Przypisywano mu boskie aspekty, szczególnie po erupcji z 79 roku. Był czczony jako Jowisz (Jupiter Vesuvius). Z innych źródeł pochodzi mit, jakoby Herkules podczas odbywania swoich prac wędrował poprzez "pole ognia", którego źródłem była "góra rzygająca ogniem", zamieszkana przez bandytów - Gigantów "Synów Ziemi". Lokalizacja miejsca przywodzi na myśl Wezuwiusza. Przyjmuje się, że zniszczone podczas erupcji w 79 roku miasto Herkulanum wzięło swą nazwę właśnie od Herkulesa.

Wybuch Mount Tongariro - 6.08.2012r.

Wulkan znajdujący się w Nowozelandzkim Parku Narodowym (Wyspa Północna), będący atrakcją turystyczną ze względu na malownicze krajobrazy, które zagrały scenerię we "Władcy Pierścieni" po ponad stu latach (ostatnia znana erupcja miała miejsce w 1897 roku) ponownie się obudził, wyrzucając parę, pył i kamienie. Wiele kilometrów wokół wulkany pokryte jest grubą warstwą wulkanicznego pyłu. Świadkowie wybuchu opisali go jako "Imponujący", a eksperci przyznali, że erupcja była dla nich zaskoczeniem.

Okolicznych mieszkańców tego niezbyt gęsto zaludnionego terenu ewakuowano. Nowozelandzkie linie lotnicze "Air New Zelland" wstrzymały część krajowych lotów. Zamknięto też na pewien czas okoliczną autostradę, z powodu ograniczonej widoczności. Nie odnotowano żadnych ofiar. Obecnie wszystko powoli wraca do normy.

Etna

Nazwa Etna pochodzi prawdopodobnie od Fenickiego słowa Attuna, co oznacza „Piec” lub od Greckiego Aitne co z kolei oznacza „Płonę” czy „Gorę”.
Etna, nazywana także w średniowieczu „Mongibello” (przez Włochów) czy „Muncibieddo” przez samych Sycylijczyków (łacińskie mons czy arabskie gibel oznaczają Górę), jest najwyższym i największym stożkiem wulkanicznym w Europie (145 km obwodu u podnóża, wysokość 3340 m n.p.m, pokrywa obszar wielkości 1190 km2). Ten, nadal czynny, stratowulkan zlokalizowany jest na wschodnim wybrzeżu Sycylii, w okolicy miast Messyna i Katania.

 

Dolne stoki wulkanu są gęsto zaludnione z powodu żyznej gleby wulkanicznej, atrakcyjnej do wykorzystania na pola uprawne, sady i winnice. Zimą zbocza i kratery Etny wykorzystywane są przez narciarzy. Na wysokości 2942 m n.p.m. znajduje się obserwatorium wulkanologiczne, a sama Etna należy do 16 wulkanów uznanych przez Organizację Narodów Zjednoczonych za wartą odrębnych studiów z uwagi na niebezpieczeństwo spowodowane częstotliwością erupcji i bliskim sąsiedztwem siedlisk ludzkich.

O ważności i unikalności tego wulkanu może świadczyć to, iż jest kilkukrotnie wspomniany w mitologii greckiej. Według mitu to właśnie we wnętrzu Etny Zeus uwięził stugłowego olbrzyma Tyfona, a według innego mitu, także we wnętrzu tego wulkanu znajdują się kuźnie Hefajstosa. Także sam Rzymski poeta Wirgiliusz wspomina o Etnie w „Eneidzie”.
 

Etna powstała w okresie czwartorzędu, na starszym wulkanie tarczowym. Zbudowana jest głównie z bazaltów i jest jednym z najaktywniejszych wulkanów świata. Przejawia niemal nieprzerwaną aktywność w postaci wydobywającej się pary oraz gazów, a w czasie erupcji także bomb wulkanicznych i popiołów. Poza głównym kraterem Etna posiada także około 270 kraterów bocznych (pasożytniczych), a na wschodnim stoku znajduje się rozpadlina „Valle del Bove”, będąca kalderą o głębokości około 1000 m. Od V wieku odnotowano 80 silnych wybuchów, w tym najsłynniejszy, który zniszczył Katanię w 1669r.

W czasach nowożytnych, duża erupcja lawy miała miejsce 2 listopada 1928r. i doprowadziła do pierwszego (i jedynego od 1669r.) zniszczenia centrum populacji w tym obszarze. Erupcja rozpoczęła się wysoko na północnym skrzydle Etny, a następnie powstawały nowe pęknięcia na coraz niższych poziomach zbocza wulkanu. Trzecia i najgwałtowniejsza z tych szczelin otworzyła się w dniu 4 listopada na nadzwyczaj niskiej wysokości zaledwie 1200 m n.p.m., w strefie zwanej Ripe della Naca. Wieś Mascali, leżąca poniżej Ripe della Naca, została starta z powierzchni ziemi w ciągu zaledwie dwóch dni. Lawa zniszczyła niemal wszystkie budynki. Jedynie kościół i kilka budynków wokół przetrwało w północnej części wsi Sant'Antonino lub "il Quartiere". W ciągu ostatnich dni erupcji przepływ przerwał linię kolejową Messina-Catania i zniszczył dworzec kolejowy Mascali. Wydarzenie to zostało wykorzystane przez faszystowski reżim Benito Mussoliniego do celów propagandowych a ewakuacja, pomoc i odbudowa przedstawione jako modele faszystowskiego planowania. Mascali zostało odbudowane na nowym miejscu, a jego kościół zawiera włoski faszystowski symbol umieszczony nad figurą Jezusa Chrystusa. Na początku listopada 2008 roku, miasto Mascali upamiętniono 80-tą rocznicę wybuchu i zniszczenia wsi.

Inne ważne erupcje XX wieku, miały miejsce w 1949r., 1971r., 1981r., 1983r. i 1991-1993r.

W 1971r., lawa pokryła Obserwatorium zbudowane pod koniec XIX wieku, zniszczyła pierwszą kolejkę linową i poważnie zagroziła kilku małym wioskom na wschodnim zboczu Etny.

W marcu 1981r., miasto Randazzo na północnym zboczu Etny cudem uniknęło zniszczenia przez niezwykle szybko poruszający się potok lawy.

Erupcje z 1991-1993r. zagroziły miastu Zafferana, ale udane wysiłki ratowników ocaliły miasteczko ze stratą tylko jednego budynku kilkaset metrów od centrum. Początkowo takie wysiłki polegały na budowie ekranów ziemnych, prostopadłych do kierunku przepływu. Niestety, po wypełnieniu utworzonych w ten sposób zbiorników erupcja trwała dalej, a lawa przelała się przez bariery, kierując się wprost ku Zafferana. To wtedy zdecydowano się na wykorzystanie materiałów wybuchowych w pobliżu źródła lawy, aby zakłócić przepływ lawy. Główna eksplozja w dniu 23 maja 1992r. zniszczyła koryto, którym pierwotnie płynęła lawa i skierowała ją ku kanałowi sztucznemu, z dala od Zafferana. Wkrótce po wybuchu, tempo emisji lawy spadło i przez resztę erupcji (do dnia 30 marca 1993r.) lawa nie zagroziła już miastu.
 

 

Po sześciu latach (1995-2001) niezwykle intensywnej działalności czterech kraterów na szczycie Etny, nastąpił pierwszy wybuch boczny od 1991-1993 r., w lipcu-sierpniu 2001r. Ta erupcja obejmowała działalność siedmiu różnych szczelin wylewnych głównie na południowym zboczu wulkanu. Ponieważ wydarzenie to miało miejsce w czasie sezonu turystycznego, a miejsce erupcji znajdowało się w pobliżu jednego z obszarów turystycznych na wulkanie, a wybuch uszkodził stację kolejki linowej, wydarzenia te nagłośniono. W przeciwnym razie byłoby to wydarzenie skromnej wielkości jak na standardy Etny.

W latach 2002-2003 w wyniku znacznie większej erupcji w niebo został posłany ogromny słup popiołu. Popiół rozprzestrzenił się w obszarze 600 km w kierunku południowym. Aktywność sejsmiczna tego wybuchu spowodowała uszkodzenia konstrukcji wielu domów zbudowanych na zboczu wulkanu. Erupcja całkowicie zniszczyła również stację turystyczną Piano Provenzana, na północno-wschodnim zboczu wulkanu, a także część turystycznej stacji "Etna Sud" wokół Rifugio Sapienza na południowym skrzydle. Ujęcia, nakręcone podczas tej erupcji zostały nagrane przez Lucasfilm i wkomponowane w krajobraz z planety Mustafar w filmie „Gwiezdne Wojny epizod III: Zemsta Sithów” z 2005r. Rifugio Sapienza znajduje się w pobliżu umiejscowienia stacji kolejki linowej, która wcześniej została zniszczona w wyniku erupcji z roku 1983. Po dość cichym, powolnym i nieniszczącym wypływie lawy na górnym skrzydle południowo-wschodnim w okresie od września 2004 do marca 2005r., intensywne erupcje wystąpiły w południowo-wschodniej części krateru w lipcu i grudniu 2006r. Po nich nastąpiły czterokrotne wypływy lawy, dnia 29 marca, 11 kwietnia, 29 kwietnia i 7 maja 2007r.

W dniu 4 września 2007r. spektakularna fontanna lawy wystąpiła na wschodnim brzegu krateru na południowym wschodzie, również produkując chmurę popiołu, który spadł na wschodnim zboczu wulkanu. Wylew lawy pokonał około 4,5 km. Erupcja ta była widoczna na równinach Sycylii i zakończyła się następnego dnia rano. Pobliskie lotnisko Catania-Fontanarossa zmuszone było ze względów bezpieczeństwa zamknąć działalność w ciągu nocy.

Podobny paroksyzm nastąpił w nocy z 23-24 listopada 2007r. Trwał około 6 godzin powodując opad popiołu i lapilli na północ od wulkanu. Tak jak poprzednio, źródłem działalności był otwór na wschodnim skrzydle. Po kilku miesiącach umiarkowanej działalności, nowy potężny erupcyjny paroksyzm nastąpił późnym popołudniem dnia 10 maja 2008r. Ze względu na złą pogodę, nie można było zobaczyć, ale kilka strumieni lawy spłynęło wzdłuż wschodniego zbocza wulkanu, osiągając długość 6,2 km. Trwało to około 4 godzin, kończąc się wieczorem 10 maja 2008r.

Erupcji 13 maja 2008r. na wschód od krateru szczytowego towarzyszył rój ponad 200 trzęsień ziemi i znacznej deformacji terenu w rejonie szczytu. Erupcja trwała z malejącą agresywnością przez 417 dni, do 6 lipca 2009r., co czyni ją najdłuższą w historii Etny od 1991-1993r., kiedy to erupcja trwała nieprzerwanie przez 473 dni.

W roku 2010, szczyt Etny były miejscem niskiej działalności wybuchowej i produkował tylko niewielkie ilości popiołu i żadnych przepływów lawowych. Najważniejszym wydarzeniem były: pojedynczy wybuch w dniu 7 kwietnia oraz sekwencja wybuchów, który rozpoczęła się w dniu 25 sierpnia na zachodzie Bocca Nuova i trwały do ​​22 grudnia, a także emisja popiołu z krateru północno-wschodniego w dniach 14-15 listopada.

W dniu 13 stycznia 2011r., nowa eksplozja lawy wystąpiła na wschodnim skrzydle południowo-wschodniego krateru i trwała około 1,5 godziny. Włoskie władze zostały zmuszone do czasowego zamknięcia lotniska na kilka godzin, aż przerzedzi się chmura popiołu. Zjawisko było dobrze widoczne podczas jasnych, księżycowych nocy i przyciągnęło wielu widzów we wschodniej Sycylii.

Rankiem 8 maja 2011r., nastąpiły głośne wybuchy, słyszalne wiele kilometrów dalej. Po zachodzie słońca, obserwowano występujące w odstępach 3-10 minut eksplozje, wyrzucające bomby żarowe kilkadziesiąt metrów nad krawędź krateru. Działalność ta miała kontynuację rankiem 9 maja bez zmiany częstotliwości i wielkości wybuchów. W dniu 11 maja działalność ta gwałtownie wzrosła, a lawa zaczęła rozlewać się na niskim brzegu wschodniego krateru. Następnie, około trzeciej rano 12 maja kolejna fontanna lawy wystrzeliła ku nocnemu niebu. Fontanna trwała kilka godzin i zakończyła się o świcie.
 

Etna wybuchała ponownie w 2011r. w dniu 9, 18 i 19, 24 i 25, 30 i 31 lipca oraz 5 i 6, 12, 20 i 29 sierpnia, 8, 19 i 28 września, 8 i 23 października i 15 listopada, wysyłając kolumny lawy kilkaset metrów w powietrze. Nie odnotowano jednak żadnych zniszczeń ani ofiar, jako że ludność zdążono ewakuować.

W 2012r., pierwszy wybuch nastąpił w dniu 5 stycznia. Nowa faza umiarkowanej aktywności rozpoczęła się w nowym kraterze południowo-wschodnim 21 stycznia i trwała do pierwszego tygodnia lutego. Działalność polegała na częstych wybuchach skromnej wielkości z ogniami wyrzutów widocznych w nocy, oraz małymi kłębami ciemnego pyłu widocznymi w świetle dziennym, dochodzącymi do kilkudziesięciu metrów wysokości. To doprowadziło do drugiej erupcji w tym roku, w nocy z 8 na 9 lutego. Kolejne wybuchy wystąpiły w dniu 4 i 18 marca, 1, 12 i 24 kwietnia. W dniu 4 lipca, dymienie i zwiększenie aktywności sejsmicznej zaczęło występować w Bocca Nuova. Działalność taka może sygnalizować zbliżający się kolejny wybuch. 

Wulkan



Słowo Wulkan pochodzi od łacińskiego Vulcanus, co jest imieniem rzymskiego boga ognia.

Wulkan, to takie miejsce na powierzchni Ziemi, z którego wydobywa się lawa, gazy wulkaniczne oraz materiał piroklastyczny – okruchy wulkaniczne różnej frakcji. Terminu tego również używa się potocznie jako określenia form terenu, które powstały w wyniku działalności wulkanu, choć bardziej poprawne są takie terminy jak: stożek wulkaniczny, kopuła wulkaniczna czy wulkan tarczowy lub nawet góra wulkaniczna. Innym efektem intensywnej działalności wulkanicznej jest kaldera – krater, jaki powstaje podczas zbyt gwałtownej erupcji wulkanu czy zapadnięciu się stropu komory wulkanicznej.

Powstawanie wulkanów wiąże się z okresami górotwórczości i silnych trzęsień ziemi. Wulkany powstają wzdłuż krawędzi płyt litosfery, w miejscach, gdzie jedna płyta zagłębia się pod drugą a także w miejscach, gdzie płyty odsuwają się od siebie.



Aktywność wulkanów zmienia się w czasie, co umożliwiła wprowadzenie ich podziału na wulkany:

• czynne – stale lub sporadycznie objawiające swoją działalność – obecnie różne źródła podają różną liczbę czynnych wulkanów – od 500 do 800, podczas gdy szacuje się, że 10 tysięcy lat temu ta liczba wynosiła ponad półtora tysiąca. 60% czynnych wulkanów znajduje się w tzw. Ognistym Pierścieniu Pacyfiku, rozciągającym się wokół Oceanu Spokojnego. Najwyższym z nich jest Ojos del Salado w Chile.

• drzemiące – zaobserwowano ich działalność, jednak od dłuższego czasu nie jest już okazywana

• wygasłe – ich działalność nie została zarejestrowana w czasach historycznych, lecz pozostały w formie stożka – na lądzie jest ich kilka tysięcy, zaś pod wodą nawet kilkadziesiąt tysięcy.

  
  

Inny podział bierze pod uwagę miejsce, z którego wypływa magma. Wyróżnia się wówczas wulkany:

• stożkowe – tradycyjne wulkany jakie znamy z filmów, ich erupcje były gwałtowne i ukształtowały stromy stożek wulkaniczny. Lawa wydobywa się poprzez wysoki komin wulkaniczny,

• tarczowe – bardziej spłaszczone, o łagodnych zboczach i mniej gwałtownych erupcjach,

• Linijne (liniowe) – magma wypływa z podłoża nie w jednym miejscu, ale wzdłuż długiej szczeliny
   

Wulkany różnią się także pod względem dominującego rodzaju materiału, jaki się z nich wydobywa podczas erupcji:

• lawowe (efuzywne) – wypływa tylko lawa, ich erupcja ma łagodny przebieg. Dzielą się na: 
   - lawowe tarczowe (hawajskie) – o powolnej erupcji, płaskie i rozległe osiągają szerokość nawet do 40 kilometrów. Lawa, która się z nich wydobywa jest zasadowa, o małej lepkości; 
  - kopuły lawowe - wyglądające jak pół sfery (kuli). Lawa w tym przypadku ma odczyn kwaśny i jest bardzo gęsta;

• stratowulkany (mieszane) – wyrzucają zarówno gęstą, lepką lawę jak i materiały piroklastyczne takie jak  bomby wulkaniczne, lapille i gazy wulkaniczne. Należą do najbardziej eksplozywnych. Stratowulkany posiadają wysokie, strome stożki (wulkany stożkowe);

• eksplozywne – wyrzucają materiał piroklastyczny, a także najgęstsze i najbardziej kwaśne lawy. Z tego względu dochodzi często do zamknięcia komina materiałem wulkanicznym, zwiększenia ciśnienia gazów w kominie a w wyniku tego do rozsadzenia stożka w wyniku eksplozji. Obecnie tego typu wulkanów nie ma wiele;

• maary – kratery wulkaniczne, bez ukształtowanego stożka, powstałe w wyniku eksplozji materiału wulkanicznego. Często otoczone niewysokim wałem utworzonym z okruchów wulkanicznych, w obrębie którego może wytworzyć się jezioro maarowe;

• wulkany błotne – z których wydobywa się na powierzchnię błotnista mieszanina wody i piasków oraz iłów (lub podobna). Wydobywanie się gorącej wody lub pary wodnej może być przejawem gasnącego wulkanizmu, ale może być też spowodowane zupełnie innymi zjawiskami geologicznymi;