Nazwa Etna pochodzi prawdopodobnie od Fenickiego słowa Attuna, co oznacza „Piec” lub od Greckiego Aitne co z kolei oznacza „Płonę” czy „Gorę”. Etna, nazywana także w średniowieczu „Mongibello” (przez Włochów) czy „Muncibieddo” przez samych Sycylijczyków (łacińskie mons czy arabskie gibel oznaczają Górę), jest najwyższym i największym stożkiem wulkanicznym w Europie (145 km obwodu u podnóża, wysokość 3340 m n.p.m, pokrywa obszar wielkości 1190 km2). Ten, nadal czynny, stratowulkan zlokalizowany jest na wschodnim wybrzeżu Sycylii, w okolicy miast Messyna i Katania.
Dolne stoki wulkanu są gęsto zaludnione z powodu żyznej gleby wulkanicznej, atrakcyjnej do wykorzystania na pola uprawne, sady i winnice. Zimą zbocza i kratery Etny wykorzystywane są przez narciarzy. Na wysokości 2942 m n.p.m. znajduje się obserwatorium wulkanologiczne, a sama Etna należy do 16 wulkanów uznanych przez Organizację Narodów Zjednoczonych za wartą odrębnych studiów z uwagi na niebezpieczeństwo spowodowane częstotliwością erupcji i bliskim sąsiedztwem siedlisk ludzkich.
O ważności i unikalności tego wulkanu może świadczyć to, iż jest kilkukrotnie wspomniany w mitologii greckiej. Według mitu to właśnie we wnętrzu Etny Zeus uwięził stugłowego olbrzyma Tyfona, a według innego mitu, także we wnętrzu tego wulkanu znajdują się kuźnie Hefajstosa. Także sam Rzymski poeta Wirgiliusz wspomina o Etnie w „Eneidzie”.
O ważności i unikalności tego wulkanu może świadczyć to, iż jest kilkukrotnie wspomniany w mitologii greckiej. Według mitu to właśnie we wnętrzu Etny Zeus uwięził stugłowego olbrzyma Tyfona, a według innego mitu, także we wnętrzu tego wulkanu znajdują się kuźnie Hefajstosa. Także sam Rzymski poeta Wirgiliusz wspomina o Etnie w „Eneidzie”.
Etna powstała w okresie czwartorzędu, na starszym wulkanie tarczowym. Zbudowana jest głównie z bazaltów i jest jednym z najaktywniejszych wulkanów świata. Przejawia niemal nieprzerwaną aktywność w postaci wydobywającej się pary oraz gazów, a w czasie erupcji także bomb wulkanicznych i popiołów. Poza głównym kraterem Etna posiada także około 270 kraterów bocznych (pasożytniczych), a na wschodnim stoku znajduje się rozpadlina „Valle del Bove”, będąca kalderą o głębokości około 1000 m. Od V wieku odnotowano 80 silnych wybuchów, w tym najsłynniejszy, który zniszczył Katanię w 1669r.
W czasach nowożytnych, duża erupcja lawy miała miejsce 2 listopada 1928r. i doprowadziła do pierwszego (i jedynego od 1669r.) zniszczenia centrum populacji w tym obszarze. Erupcja rozpoczęła się wysoko na północnym skrzydle Etny, a następnie powstawały nowe pęknięcia na coraz niższych poziomach zbocza wulkanu. Trzecia i najgwałtowniejsza z tych szczelin otworzyła się w dniu 4 listopada na nadzwyczaj niskiej wysokości zaledwie 1200 m n.p.m., w strefie zwanej Ripe della Naca. Wieś Mascali, leżąca poniżej Ripe della Naca, została starta z powierzchni ziemi w ciągu zaledwie dwóch dni. Lawa zniszczyła niemal wszystkie budynki. Jedynie kościół i kilka budynków wokół przetrwało w północnej części wsi Sant'Antonino lub "il Quartiere". W ciągu ostatnich dni erupcji przepływ przerwał linię kolejową Messina-Catania i zniszczył dworzec kolejowy Mascali. Wydarzenie to zostało wykorzystane przez faszystowski reżim Benito Mussoliniego do celów propagandowych a ewakuacja, pomoc i odbudowa przedstawione jako modele faszystowskiego planowania. Mascali zostało odbudowane na nowym miejscu, a jego kościół zawiera włoski faszystowski symbol umieszczony nad figurą Jezusa Chrystusa. Na początku listopada 2008 roku, miasto Mascali upamiętniono 80-tą rocznicę wybuchu i zniszczenia wsi. Inne ważne erupcje XX wieku, miały miejsce w 1949r., 1971r., 1981r., 1983r. i 1991-1993r.
W 1971r., lawa pokryła Obserwatorium zbudowane pod koniec XIX wieku, zniszczyła pierwszą kolejkę linową i poważnie zagroziła kilku małym wioskom na wschodnim zboczu Etny.
W marcu 1981r., miasto Randazzo na północnym zboczu Etny cudem uniknęło zniszczenia przez niezwykle szybko poruszający się potok lawy.
Erupcje z 1991-1993r. zagroziły miastu Zafferana, ale udane wysiłki ratowników ocaliły miasteczko ze stratą tylko jednego budynku kilkaset metrów od centrum. Początkowo takie wysiłki polegały na budowie ekranów ziemnych, prostopadłych do kierunku przepływu. Niestety, po wypełnieniu utworzonych w ten sposób zbiorników erupcja trwała dalej, a lawa przelała się przez bariery, kierując się wprost ku Zafferana. To wtedy zdecydowano się na wykorzystanie materiałów wybuchowych w pobliżu źródła lawy, aby zakłócić przepływ lawy. Główna eksplozja w dniu 23 maja 1992r. zniszczyła koryto, którym pierwotnie płynęła lawa i skierowała ją ku kanałowi sztucznemu, z dala od Zafferana. Wkrótce po wybuchu, tempo emisji lawy spadło i przez resztę erupcji (do dnia 30 marca 1993r.) lawa nie zagroziła już miastu.
Po sześciu latach (1995-2001) niezwykle intensywnej działalności czterech kraterów na szczycie Etny, nastąpił pierwszy wybuch boczny od 1991-1993 r., w lipcu-sierpniu 2001r. Ta erupcja obejmowała działalność siedmiu różnych szczelin wylewnych głównie na południowym zboczu wulkanu. Ponieważ wydarzenie to miało miejsce w czasie sezonu turystycznego, a miejsce erupcji znajdowało się w pobliżu jednego z obszarów turystycznych na wulkanie, a wybuch uszkodził stację kolejki linowej, wydarzenia te nagłośniono. W przeciwnym razie byłoby to wydarzenie skromnej wielkości jak na standardy Etny.
W latach 2002-2003 w wyniku znacznie większej erupcji w niebo został posłany ogromny słup popiołu. Popiół rozprzestrzenił się w obszarze 600 km w kierunku południowym. Aktywność sejsmiczna tego wybuchu spowodowała uszkodzenia konstrukcji wielu domów zbudowanych na zboczu wulkanu. Erupcja całkowicie zniszczyła również stację turystyczną Piano Provenzana, na północno-wschodnim zboczu wulkanu, a także część turystycznej stacji "Etna Sud" wokół Rifugio Sapienza na południowym skrzydle. Ujęcia, nakręcone podczas tej erupcji zostały nagrane przez Lucasfilm i wkomponowane w krajobraz z planety Mustafar w filmie „Gwiezdne Wojny epizod III: Zemsta Sithów” z 2005r. Rifugio Sapienza znajduje się w pobliżu umiejscowienia stacji kolejki linowej, która wcześniej została zniszczona w wyniku erupcji z roku 1983. Po dość cichym, powolnym i nieniszczącym wypływie lawy na górnym skrzydle południowo-wschodnim w okresie od września 2004 do marca 2005r., intensywne erupcje wystąpiły w południowo-wschodniej części krateru w lipcu i grudniu 2006r. Po nich nastąpiły czterokrotne wypływy lawy, dnia 29 marca, 11 kwietnia, 29 kwietnia i 7 maja 2007r.
W dniu 4 września 2007r. spektakularna fontanna lawy wystąpiła na wschodnim brzegu krateru na południowym wschodzie, również produkując chmurę popiołu, który spadł na wschodnim zboczu wulkanu. Wylew lawy pokonał około 4,5 km. Erupcja ta była widoczna na równinach Sycylii i zakończyła się następnego dnia rano. Pobliskie lotnisko Catania-Fontanarossa zmuszone było ze względów bezpieczeństwa zamknąć działalność w ciągu nocy.
Podobny paroksyzm nastąpił w nocy z 23-24 listopada 2007r. Trwał około 6 godzin powodując opad popiołu i lapilli na północ od wulkanu. Tak jak poprzednio, źródłem działalności był otwór na wschodnim skrzydle. Po kilku miesiącach umiarkowanej działalności, nowy potężny erupcyjny paroksyzm nastąpił późnym popołudniem dnia 10 maja 2008r. Ze względu na złą pogodę, nie można było zobaczyć, ale kilka strumieni lawy spłynęło wzdłuż wschodniego zbocza wulkanu, osiągając długość 6,2 km. Trwało to około 4 godzin, kończąc się wieczorem 10 maja 2008r.
Erupcji 13 maja 2008r. na wschód od krateru szczytowego towarzyszył rój ponad 200 trzęsień ziemi i znacznej deformacji terenu w rejonie szczytu. Erupcja trwała z malejącą agresywnością przez 417 dni, do 6 lipca 2009r., co czyni ją najdłuższą w historii Etny od 1991-1993r., kiedy to erupcja trwała nieprzerwanie przez 473 dni.
W roku 2010, szczyt Etny były miejscem niskiej działalności wybuchowej i produkował tylko niewielkie ilości popiołu i żadnych przepływów lawowych. Najważniejszym wydarzeniem były: pojedynczy wybuch w dniu 7 kwietnia oraz sekwencja wybuchów, który rozpoczęła się w dniu 25 sierpnia na zachodzie Bocca Nuova i trwały do 22 grudnia, a także emisja popiołu z krateru północno-wschodniego w dniach 14-15 listopada.
W dniu 13 stycznia 2011r., nowa eksplozja lawy wystąpiła na wschodnim skrzydle południowo-wschodniego krateru i trwała około 1,5 godziny. Włoskie władze zostały zmuszone do czasowego zamknięcia lotniska na kilka godzin, aż przerzedzi się chmura popiołu. Zjawisko było dobrze widoczne podczas jasnych, księżycowych nocy i przyciągnęło wielu widzów we wschodniej Sycylii.
Rankiem 8 maja 2011r., nastąpiły głośne wybuchy, słyszalne wiele kilometrów dalej. Po zachodzie słońca, obserwowano występujące w odstępach 3-10 minut eksplozje, wyrzucające bomby żarowe kilkadziesiąt metrów nad krawędź krateru. Działalność ta miała kontynuację rankiem 9 maja bez zmiany częstotliwości i wielkości wybuchów. W dniu 11 maja działalność ta gwałtownie wzrosła, a lawa zaczęła rozlewać się na niskim brzegu wschodniego krateru. Następnie, około trzeciej rano 12 maja kolejna fontanna lawy wystrzeliła ku nocnemu niebu. Fontanna trwała kilka godzin i zakończyła się o świcie.
W latach 2002-2003 w wyniku znacznie większej erupcji w niebo został posłany ogromny słup popiołu. Popiół rozprzestrzenił się w obszarze 600 km w kierunku południowym. Aktywność sejsmiczna tego wybuchu spowodowała uszkodzenia konstrukcji wielu domów zbudowanych na zboczu wulkanu. Erupcja całkowicie zniszczyła również stację turystyczną Piano Provenzana, na północno-wschodnim zboczu wulkanu, a także część turystycznej stacji "Etna Sud" wokół Rifugio Sapienza na południowym skrzydle. Ujęcia, nakręcone podczas tej erupcji zostały nagrane przez Lucasfilm i wkomponowane w krajobraz z planety Mustafar w filmie „Gwiezdne Wojny epizod III: Zemsta Sithów” z 2005r. Rifugio Sapienza znajduje się w pobliżu umiejscowienia stacji kolejki linowej, która wcześniej została zniszczona w wyniku erupcji z roku 1983. Po dość cichym, powolnym i nieniszczącym wypływie lawy na górnym skrzydle południowo-wschodnim w okresie od września 2004 do marca 2005r., intensywne erupcje wystąpiły w południowo-wschodniej części krateru w lipcu i grudniu 2006r. Po nich nastąpiły czterokrotne wypływy lawy, dnia 29 marca, 11 kwietnia, 29 kwietnia i 7 maja 2007r.
W dniu 4 września 2007r. spektakularna fontanna lawy wystąpiła na wschodnim brzegu krateru na południowym wschodzie, również produkując chmurę popiołu, który spadł na wschodnim zboczu wulkanu. Wylew lawy pokonał około 4,5 km. Erupcja ta była widoczna na równinach Sycylii i zakończyła się następnego dnia rano. Pobliskie lotnisko Catania-Fontanarossa zmuszone było ze względów bezpieczeństwa zamknąć działalność w ciągu nocy.
Podobny paroksyzm nastąpił w nocy z 23-24 listopada 2007r. Trwał około 6 godzin powodując opad popiołu i lapilli na północ od wulkanu. Tak jak poprzednio, źródłem działalności był otwór na wschodnim skrzydle. Po kilku miesiącach umiarkowanej działalności, nowy potężny erupcyjny paroksyzm nastąpił późnym popołudniem dnia 10 maja 2008r. Ze względu na złą pogodę, nie można było zobaczyć, ale kilka strumieni lawy spłynęło wzdłuż wschodniego zbocza wulkanu, osiągając długość 6,2 km. Trwało to około 4 godzin, kończąc się wieczorem 10 maja 2008r.
Erupcji 13 maja 2008r. na wschód od krateru szczytowego towarzyszył rój ponad 200 trzęsień ziemi i znacznej deformacji terenu w rejonie szczytu. Erupcja trwała z malejącą agresywnością przez 417 dni, do 6 lipca 2009r., co czyni ją najdłuższą w historii Etny od 1991-1993r., kiedy to erupcja trwała nieprzerwanie przez 473 dni.
W roku 2010, szczyt Etny były miejscem niskiej działalności wybuchowej i produkował tylko niewielkie ilości popiołu i żadnych przepływów lawowych. Najważniejszym wydarzeniem były: pojedynczy wybuch w dniu 7 kwietnia oraz sekwencja wybuchów, który rozpoczęła się w dniu 25 sierpnia na zachodzie Bocca Nuova i trwały do 22 grudnia, a także emisja popiołu z krateru północno-wschodniego w dniach 14-15 listopada.
W dniu 13 stycznia 2011r., nowa eksplozja lawy wystąpiła na wschodnim skrzydle południowo-wschodniego krateru i trwała około 1,5 godziny. Włoskie władze zostały zmuszone do czasowego zamknięcia lotniska na kilka godzin, aż przerzedzi się chmura popiołu. Zjawisko było dobrze widoczne podczas jasnych, księżycowych nocy i przyciągnęło wielu widzów we wschodniej Sycylii.
Rankiem 8 maja 2011r., nastąpiły głośne wybuchy, słyszalne wiele kilometrów dalej. Po zachodzie słońca, obserwowano występujące w odstępach 3-10 minut eksplozje, wyrzucające bomby żarowe kilkadziesiąt metrów nad krawędź krateru. Działalność ta miała kontynuację rankiem 9 maja bez zmiany częstotliwości i wielkości wybuchów. W dniu 11 maja działalność ta gwałtownie wzrosła, a lawa zaczęła rozlewać się na niskim brzegu wschodniego krateru. Następnie, około trzeciej rano 12 maja kolejna fontanna lawy wystrzeliła ku nocnemu niebu. Fontanna trwała kilka godzin i zakończyła się o świcie.
Etna wybuchała ponownie w 2011r. w dniu 9, 18 i 19, 24 i 25, 30 i 31 lipca oraz 5 i 6, 12, 20 i 29 sierpnia, 8, 19 i 28 września, 8 i 23 października i 15 listopada, wysyłając kolumny lawy kilkaset metrów w powietrze. Nie odnotowano jednak żadnych zniszczeń ani ofiar, jako że ludność zdążono ewakuować. W 2012r., pierwszy wybuch nastąpił w dniu 5 stycznia. Nowa faza umiarkowanej aktywności rozpoczęła się w nowym kraterze południowo-wschodnim 21 stycznia i trwała do pierwszego tygodnia lutego. Działalność polegała na częstych wybuchach skromnej wielkości z ogniami wyrzutów widocznych w nocy, oraz małymi kłębami ciemnego pyłu widocznymi w świetle dziennym, dochodzącymi do kilkudziesięciu metrów wysokości. To doprowadziło do drugiej erupcji w tym roku, w nocy z 8 na 9 lutego. Kolejne wybuchy wystąpiły w dniu 4 i 18 marca, 1, 12 i 24 kwietnia. W dniu 4 lipca, dymienie i zwiększenie aktywności sejsmicznej zaczęło występować w Bocca Nuova. Działalność taka może sygnalizować zbliżający się kolejny wybuch.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz